Τήν 8η Νοεμβρίου, ἑορτή τῶν Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν Μιχαήλ καί Γαβριήλ καί ὅλων τῶν ἐπουρανίων δυνάμεων ἀσωμάτων, κοιμήθηκε ὁ Μητροπολίτης Μάνης Χρυσόστομος, ὁ ὁποῖος ἐξελέγη Μητροπολίτης ἐπί Ἀρχιεπισκοπείας Σεραφείμ καί μάλιστα ἦταν ἡ τελευταία ἐκλογή τοῦ μακαριστοῦ ἐκείνου Ἀρχιεπισκόπου.
Ὁ Ἀρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Κορακίτης, πρίν γίνει Μητροπολίτης, ἦταν γνωστός σέ ὅλους μας, διότι ἐφημέρευε στόν Ἱερό Ναό Ἁγίας Εἰρήνης ὁδοῦ Αἰόλου, πού ΄ἦταν ὁ πρῶτος Μητροπολιτικός Ναός τῶν Ἀθηνῶν, καί ὑπηρετοῦσε ὡς Γραμματεύς στά Γραφεῖα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Γνωρίζαμε ὅλοι τήν εὐλάβειά του, τό ταπεινό του φρόνημα, τήν εὐγένεια τοῦ χαρακτήρα του, τόν ἀρχοντικό τρόπο ἐκφράσεώς του, ἀλλά καί τόν ἐκπληκτικό τρόπο μέ τόν ὁποῖον χειριζόταν τήν ἑλληνική γλώσσα, πού ὁμοίαζε μέ τήν γλώσσα τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη.
Προσωπικά ἐκτιμοῦσα τόν τότε Ἀρχιμ. Χρυσόστομο Κορακίτη, ὅταν ὑπηρετοῦσα στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν ὡς Ἱεροκήρυξ καί Διευθυντής Νεότητος τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς καί συνεργαζόμασταν γιά διάφορα ποιμαντικά θέματα τῆς ἁρμοδιότητός μου.
Ὅταν γίναμε καί οἱ δύο Ἀρχιερεῖς, σέ μιά συνοδική περίοδο συμπέσαμε ὡς Συνοδικοί Σύνεδροι καί ἔβλεπα τά χαρίσματά του, καθώς ἐπίσης τόν ὡραῖο τρόπο μέ τόν ὁποῖον διατύπωνε τίς ἀπόψεις του, μέ τήν χρήση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, πού τό ἔκανε ἀνεπιτήδευτα. Στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἐπειδή μᾶς χώριζε μόνον ἕνας χρόνος ἐκλογῆς καί χειροτονίας μερικές φορές ἤμασταν πολύ κοντά στά συνοδικά ἕδρανα καί χαιρόμουν τόν τρόπο καί τόν λόγο μέ τόν ὁποῖον σχολίαζε τά θέματα πού συζητούσαμε. Εἶχε βαθειά πίστη καί εὔστοχη κρίση.
Ὡς Μητροπολίτης ἐργάσθηκε ἀθόρυβα στήν μικρή του Μητρόπολη, ἀπέφευγε συστηματικά τίς ἄσκοπες ἐπισκέψεις σέ ἄλλες Μητροπόλεις γιά ἀρχιερατικά Συλλείτουργα, κρατώντας ἔτσι τήν παλαιά παράδοση τῶν Ἱεραρχῶν.
Ἐκεῖνο, ὅμως, πού ἔκανε σέ πολλούς ἐντύπωση ἦταν ὁ τρόπος τῆς κοιμήσεώς του. Ἔφυγε ἀπό τόν κόσμο αὐτό κατά τήν ὥρα τῆς θείας Λειτουργίας, τήν ἑορτή τῶν ἁγίων Ἀρχαγγέλων Μιχαήλ καί Γαβριήλ, ἐνῶ ἦταν ἐνδεδυμένος τά ἀρχιερατικά του ἄμφια, κατά τήν εὐχή τῆς ἀναφορᾶς, μετά τήν ἐκφώνηση τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ «λάβετε φάγετε...», «πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες...», γονατιστός μπροστά στήν Ἁγία Τράπεζα. Ὅλα αὐτά εἶναι ἄκρως συμβολικά.
Μέ τόν τρόπο αὐτό πέρασε στήν οὐράνια θεία Λειτουργία. Ἀφοῦ ἡ θεία Λειτουργία πού τελοῦσε στούς Ναούς ἦταν ἰδιαίτερος τρόπος ζωῆς του, σέ αὐτήν τήν στάση ἡ ψυχή του πέρασε στόν ἄλλο τρόπο ζωῆς, πρός τό οὐράνιο Συλλείτουργο. Εἶδα πολλές φορές τήν συγκεκριμένη στιγμή πού γονάτισε μπροστά στήν Ἁγία Τράπεζα καί αἰσθάνθηκα βαθειά συγκίνηση.
Τό πλέον ἐντυπωσιακό ἦταν ὅτι πρίν κοιμηθῆ ἔδωσε τήν ὁμολογία τῆς πίστεώς του. Εἶπε μέ τόν ἰδιαίτερο τρόπο τῆς φωνῆς του καί στεντορείᾳ τῇ φωνῇ τό «Σύμβολον τῆς Πίστεως» «Πιστεύω εἰς ἕναν Θεόν...», πού εἶναι ἀπόφαση τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων Α' καί Β', τονίζοντας μερικές χαρακτηριστικές φράσεις του.
Στήν χειροτονία του σέ Ἐπίσκοπο, ὅπως γίνεται καί σέ κάθε χειροτονία Ἐπισκόπου, ἔδωσε τήν ὁμολογία τῆς πίστεώς του στίς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν καί Τοπικῶν Συνόδων, καί ἀνέγνωσε τό «Σύμβολο τῆς Πίστεως». Αὐτό εἶναι τεκμήριο ὀρθοδοξίας κάθε Ἐπισκόπου καί διαβεβαιώση ἐνώπιον Κλήρου καί λαοῦ ὅτι θά ποιμάνη τό ποίμνιό του μέσα ἀπό αὐτήν τήν προοπτική. Ὁ μακαριστός Ἱεράρχης Χρυσόστομος ἀξιώθηκε ἀπό τόν Θεό νά κάνη τό ἴδιο καί κατά τήν τελευταία θεία Λειτουργία τῆς ζωῆς του καί ἀμέσως μετά τήν ὁμολογία αὐτή «πέταξε» ἡ ψυχή του στόν οὐρανό. Ἄρχισε τήν ἀρχιερατική διακονία του μέ τήν ὁμολογία τῆς πίστεως καί τήν περάτωσε μέ αὐτήν. Τήν ἡμέρα τῆς χειροτονίας του τέλεσε γιά πρώτη φορά τήν θεία Λειτουργία καί ἐκοιμήθη κατά τήν ὥρα τῆς τελευταίας Λειτουργίας του.
Μέ τόν τρόπο αὐτό ἔδειξε ὅτι τήρησε ὅσα ὑποσχέθηκε κατά τήν χειροτονία του, δέν «ἔπαιζε» μέ τά ἱερά καί ὅσια τῆς Ἀρχιερωσύνης. Γιατί δέν χειροτονεῖται ὁ Ἐπίσκοπος - Ἀρχιερέας γιά νά εἶναι ἕνα θρησκευτικό σύμβολο, οὔτε γιά νά συμβάλη μέ τούς πολιτικούς ἄρχοντες στήν διατήρηση τῆς ἑνότητας τοῦ κοινωνικοῦ ἱστοῦ, οὔτε βέβαια γιά νά ὑπηρετήση κοινωνικά καί πολιτιστικά τήν κοινωνία, ἀλλά γιά νά ὁμολογῆ τήν πίστη του στό μυστήριο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας, τό μυστήριο τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, τήν προσδοκία τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν καί τῆς αἰωνίου ζωῆς.
Τό ἀκόμη πιό ἐκπληκτικό ἦταν ὅτι ἐνῶ συνήθιζε νά ὁμιλῆ κατά τήν διάρκεια τοῦ «κοινωνικοῦ», ἐκείνη τήν ἡμέρα, κατά ἰδιαίτερο τρόπο, θέλησε πρίν τήν ἐκφώνηση τοῦ «Πιστεύω» νά διατρανώση τήν θεολογική καί ἐκκλησιαστική ὁμολογία του γιά νά τήν ἀφήση, χωρίς βέβαια νά τό γνωρίζη, ὡς παρακαταθήκη στό ποίμνιό του, σέ μᾶς τούς Ἐπισκόπους, τούς Κληρικούς καί σέ ὅλο τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Εἶπε τά ἑξῆς:
«Ἐπειδή, ἀγαπητοί ἀδελφοί, τούτους τούς καιρούς πολλά παράδοξα καί περίεργα παρουσιάζονται ἀπό τήν new age, τήν νέαν τάξιν πραγμάτων, τήν παγκοσμιοποίησιν, ὅπως βλέπετε ὁδεύομεν –καί σχετικά συνέδρια ἔχουν γίνει– καί πρός τήν πανθρησκείαν. Προσπαθοῦν οἱ δυνάμεις τοῦ σκότους καί τίς θρησκεῖες νά τίς κάνουν ἕναν ἀχταρμά, ἕνα κουρκούτι, μιά ρώσικη σαλάτα, πῶς νά τό πῆ κανείς;
Ἀλλά ποιός τούς ἔχει πεῖ ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία καί ὁ Χριστιανισμός εἶναι θρησκεία; Καί ἐμεῖς πού τό λέμε καμμιά φορά, «ἡ θρησκεία μου», κάνουμε λάθος. Ἐμεῖς δέν ἔχουμε θρησκεία, τίς θρησκεῖες τίς φτιάχνουν οἱ ἄνθρωποι: ὁ Μωάμεθ, ὁ Βούδας, ὁ Ζωροάστρης, ὁ Ζαρατούστρας, ὁ Κομφούκιος, ὁ Σαλαμούστρας καί δέν ξέρω ποιός. Ἐμᾶς εἶναι ἡ ἐξ ἀποκαλύψεως διά Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἔγινε ἄνθρωπος σάν ἐμᾶς καί μᾶς ἀπεκάλυψε τήν ἀλήθεια περί τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Οὔτε κἄν μέ τίς ἄλλες δύο μονοθεϊστικές, πού τίς λένε, θρησκεῖες, τόν Ἰουδαϊσμόν καί τόν Μουσουλμανισμόν, δέν συγγενεύομεν, διότι αὐτοί δέν παραδέχονται τήν θεότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ οὔτε τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ ἰδικός μας Θεός, λοιπόν, εἶναι Τριαδικός, ὁ Θεός Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Πνεῦμα. Ἄρα ὑπάρχει διαφορά. Ὡσαύτως καί ὁ Μουσουλμανισμός τό ἴδιο κάθε ἄλλο, παρά παραδέχεται τήν θεότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Συνεπῶς διαφέρει ἡ ἰδική μας πίστις.
Θά παρακαλέσω, λοιπόν, τό κάνουμε σέ ὅλους τούς ναούς, ἐδῶ εἰς τήν Μάνην μας, ἡ ὁποία πάντοτε βροντοφωνοῦσε τήν ἀλήθειαν. Αὐτό βλέπω πάλι σήμερα διά πολλοστήν φοράν καί αὐτός ὁ Ναός ἐδῶ τῆς Ἀρεοπόλεως ἔχει μίαν ἰδιαιτέραν μυστικοπάθειαν καί χάριν, ἴσως γιά ὅλα αὐτά τά φοβερά τά ὁποῖα τελεσιουργήθηκαν. Πού ἀπό δῶ, ὅπως ξέρετε οἱ πατέρες μας –καί προχθές ὁ Δήμαρχός μας ἦταν εἰς τήν Κρήτην– καί ἐκεῖ ὑπάρχουν λείψανα καί κόκκαλα Μανιατῶν, γιατί δέν ἔλειψαν ἀπό κανένα πόλεμον, ὁ ὁποῖος διεξήχθη καθ’ ἅπασαν τήν Ἑλλάδα, ἔτρεχαν πρῶτοι νά δώσουν τό «παρών» καί ἐνεψύχωναν καί τούς ἄλλους. Σήμερα μοῦ τά διηγεῖτο ὁ κ. Κυριάκος ὁ ἱεροψάλτης πού εἶχε πάει μαζί ἀκολουθώντας καί μοῦ ἔλεγε ἐκεῖ καί μέ πῆραν τά δάκρυα ἀπό αὐτά πού μοῦ ἐδιηγεῖτο, ὅτι σώζονται τά λείψανα τῶν πολεμιστῶν μας. Γι’ αὐτό αὐτός ὁ ναός ἔχει μίαν ἰδιαιτέραν χάριν, διότι ἐδῶ ἦρθαν καί κάνανε τήν δοξολογία καί ἀπό ἐδῶ ξεκίνησαν καί τόν κάναν τόν Ἰμπραήμ κι ἀκόμα τρέχει καί ἀπό κεῖ πού βρίσκεται, ὅπου καί νά βρίσκεται.
Λοιπόν, θέλω καί τό ἔχω εἰσαγάγει καί τό λέμε ὅλοι καί τό βροντοφωνοῦμε, ὅλοι μαζί τό Σύμβολον τῆς Πίστεώς μας: "Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν..."».
Δέν χρειάζεται ἰδιαίτερος κόπος γιά νά ἀποκωδικοποιήση κανείς τά ἰδιαίτερα σημεῖα τῶν σκέψεών του.
Ἀπό τά λόγια αὐτά φαίνεται ὅτι ὁ μακαριστός Ἱεράρχης ἤθελε νά στιγματίση τό φαινόμενο τῆς παγκοσμιοποίησης στήν θρησκεία, νά καυτηριάση τήν «πανθρησκεία», ἀλλά καί νά κρίνη τήν προσπάθεια ἀποδυνάμωσης τῶν παραδόσεων τοῦ γένους μας. Ἐπί πλέον ἤθελε νά ὁμολογήση τήν πίστη του στόν Τριαδικό Θεό, στήν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, στήν Ἐκκλησία πού εἶναι ἡ Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία, ὅπως καταγράφεται στό Σύμβολο τῆς Πίστεως, τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν καί τήν μέλλουσα ζωή.
Μέσα ἀπό αὐτήν τήν προοπτική ἐνέταξε καί τήν ἀναφορά του στούς ἀγῶνες τῶν Ὀρθοδόξων Μανιατῶν. Γι' αὐτό προέτρεψε νά «βροντοφωνάξουν» ὅλοι μαζί στόν ἱστορικό ἐκεῖνο Ναό τό «Σύμβολο τῆς Πίστεως».
Προφανῶς στόν νοῦ του ἐκείνη τήν ὥρα, ἐπειδή ἦταν ὄντως παραδοσιακός Ἱεράρχης, ὑπῆρχαν οἱ ἐνέργειες Κληρικῶν καί Θεολόγων πού ἔχουν ὡς ἀποτέλεσμα νά ὑποβιβάζεται ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στό ἐπίπεδο μιᾶς θρησκείας ἤ στό ἐπίπεδο μιᾶς Χριστιανικῆς Ὁμολογίας, κατά ἕνα συγκρητιστικό τρόπο, μέσα ἀπό τήν προοπτική τοῦ σχετικισμοῦ.
Ὁ λόγος του αὐτός ἀσφαλῶς ἦταν μιά ἀντίδραση στίς προσπάθειες «τῶν δυνάμεων τοῦ σκότους», κατά τόν λόγο του, νά ἀποδυναμώσουν τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὅπως ἐκφράζονται μέ «σχετικά συνέδρια», μέ τήν πορεία «πρός τήν Πανθρησκείαν», ἀφοῦ ὅλες «τίς θρησκεῖες τίς κάνουν ἕναν ἀχταρμᾶ, ἕνα κουρκούτι, μιά ρωσική σαλάτα». Προφανῶς μεταξύ τῶν ἄλλων εἶχε ὑπ' ὄψη του καί τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, ὅπως διδάσκεται ἀπό φέτος στά Σχολεῖα.
Καί ἀφοῦ ἔκανε αὐτήν τήν ὁμολογία τῆς πίστεώς του, ὕστερα ἀπό ἐλάχιστα λεπτά κοιμήθηκε ἐν εἰρήνῃ, γονατιστός μπροστά στήν Ἁγία Τράπεζα καί παρέδωσε τήν ψυχή του στόν Χριστό, τόν ὁποῖον ἀγάπησε στήν ζωή του.
Θεωρῶ ὅτι ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Μάνης Χρυσόστομος μέ τήν ὁμολογία τῆς πίστεώς του καί τήν κοίμησή του μέσα στόν Ναό, κατά τήν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας, δίδαξε ὅλους μας, κυρίως ἐμᾶς τούς Ἐπισκόπους, νά δίνουμε μέ σθένος τήν ὁμολογία τῆς πίστεώς μας, ὅπως ἔχει καταγραφῆ ἀπό τούς Πατέρες στίς Οἰκουμενικές Συνόδους, καί ὅπως τήν ὁμολογήσαμε πρό τῆς χειροτονίας μας σέ Ἐπίσκοπο.
Ἐπίσης, ἡ ἀναφορά του στό ὅτι μερικοί –«δυνάμεις τοῦ σκότους»– προσπαθοῦν νά κάνουν τίς θρησκεῖες «ἕνα ἀχταρμά, ἕνα κουρκούτι, μιά ρωσική σαλάτα», πρέπει νά μᾶς προβληματίση σοβαρά γιά τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν πού διδάσκεται στά Σχολεῖα, τό ὁποῖο εἶναι ὄντως ἕνα συγκρητιστικό καί τελικά καί ἀντισυνταγματικό μάθημα. Ἡ Ἱεραρχία θά ἔπρεπε νά παραμείνη στήν πρώτη ἀπόφασή της (Μάρτιο 2016) γιά τό θέμα αὐτό καί νά μή φανῆ ὅτι συμφώνησε μέ ἕνα τέτοιου εἴδους μάθημα Θρησκευτικῶν.
Ὁ μακαριστός Ἱεράρχης μᾶς δίδαξε νά ἀποφεύγουμε τούς βερμπαλισμούς, τίς διπλωματίες σέ θεολογικά καί ἐκκλησιαστικά ζητήματα, καί νά ὁμολογοῦμε αὐτό πού εἶναι ἡ βάση τῆς πίστεώς μας καί περιλαμβάνεται στό «Σύμβολο τῆς Πίστεως», ζώντας ὅμως μέ τό κενωτικό ἦθος στό ὁποῖο μᾶς μυεῖ ἡ θεία Εὐχαριστία.
Τελικά ἐκεῖνο πού μᾶς ἔδειξε εἶναι ὅτι «δέν μποροῦμε νά παίζουμε μέ τήν αἰωνιότητα».
Αἰωνία ἡ μνήμη τοῦ μακαριστοῦ, παραδοσιακοῦ καί ὁμολογητοῦ Μητροπολίτου Μάνης κυροῦ Χρυσοστόμου.
